“Als we niet uitkijken gaan we Amerika achterna”

Zorgverzekeringwijzer.nl sprak de bekendste dokter van Nederland, Diederik Gommers. De IC-arts die Nederland door de corona crisis loodste, maakt zich nu hard voor de toekomst van de zorg in Nederland. Met oplopende zorgpremies, de stijgende zorgkosten en een tekort aan zorgpersoneel wordt het volgens hem tijd voor échte keuzes en is het inmiddels vijf over twaalf. In dit openhartige gesprek deelt Gommers zijn zorgen en bespreken we met hem de mogelijke oplossingen.

De onhoudbare stijging van de zorgkosten

“De zorgkosten blijven elk jaar toenemen,” begint Gommers. “We hebben te maken met vergrijzing, technologische ontwikkelingen en hogere lonen, wat allemaal bijdraagt aan deze stijging.” Tijdens de corona crisis werd de omvang van deze uitgaven duidelijk zichtbaar. “COVID heeft ons geleerd dat de zorg niet oneindig gefinancierd kan worden. We kunnen niet zomaar alle behandelingen blijven uitvoeren zonder ons af te vragen of dit echt noodzakelijk is.”

Volgens Gommers moeten we anders gaan kijken naar zorg. “Het moet zinnige zorg zijn, passende zorg. Dat betekent dat we prioriteiten moeten stellen en kritisch moeten nadenken over wat echt nodig is.”

We moeten kritisch kijken naar welke behandelingen echt noodzakelijk zijn

Met klem benadrukt Gommers dat de situatie in de zorg dringend is. “Het is echt vijf over twaalf,” zegt hij. “Als we niet snel actie ondernemen, komen we onvermijdelijk in een situatie waarin de zorg steeds minder toegankelijk wordt. Als we niet oppassen, dan gaan we Amerika achterna. Dan krijgen we veel mensen die leven op straat en geen zorg krijgen, omdat ze niet verzekerd zijn. Ja, dat moeten we gewoon met elkaar zien te voorkomen. Maar dat betekent ook dat we nee zeggen. Belangrijke keuzes over welke zorg we wel en niet meer kunnen bieden, kunnen we niet langer uitstellen.”

Wie bepaalt welke zorg we bieden?

Wanneer gevraagd wordt wie deze keuzes moet maken, antwoordt Gommers dat dit een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. “Het kan niet alleen aan de artsen worden overgelaten. De samenleving als geheel moet zich afvragen: wat vinden we belangrijk, en waar willen we ons geld aan uitgeven? Dit moet een maatschappelijke discussie worden.”

Gommers erkent dat dit een gevoelig onderwerp is, zeker wanneer het gaat om behandelingen die het leven van patiënten slechts kort kunnen verlengen. “Als je bijvoorbeeld praat over een behandeling van een paar ton die maar zes maanden extra leven biedt, moeten we ons afvragen of dit de beste manier is om onze middelen in te zetten.”

Het belang van preventie en een vitaal leven

Een essentieel aspect van het beheersen van de zorgkosten is volgens Gommers preventie. Hij stelt dat er veel meer geïnvesteerd moet worden in preventieve zorg om de zorgvraag te verminderen. “We willen dat mensen zo vitaal mogelijk oud worden, zodat zij minder zorg nodig hebben,” zegt hij. Hij betreurt het dan ook dat er op preventie wordt bezuinigd. “We moeten niet pas in actie komen als iemand ziek wordt, maar proactief gezondheid bevorderen.”

Personeelstekort in de hele zorgketen

Naast de stijgende kosten en de noodzaak van preventie kaart Gommers ook het groeiende personeelstekort aan. “Op dit moment hebben we een tekort van zo’n 50.000 mensen in de zorg. Dit tekort raakt niet alleen ziekenhuizen, maar ook thuiszorg en verpleeghuizen. De hele zorgketen komt hierdoor onder druk te staan.” Hij vreest dat het tekort in de toekomst verder zal toenemen door de vergrijzing. “Als we niets veranderen, zullen we op veel punten in de keten vastlopen. De vergrijzing zorgt voor een toenemende zorgvraag, terwijl er steeds minder mensen zijn om die zorg te leveren.”

Administratielast zorgt voor hoog verloop personeel

Gommers benoemt ook de administratieve druk als een factor die bijdraagt aan het tekort en het hoge verloop onder zorgverleners. “Veel zorgverleners besteden een groot deel van hun tijd aan administratie in plaats van aan patiënten.” Hij benadrukt dat het verminderen van administratielast kan helpen om het werkplezier te vergroten. “We hebben in de zorg zo veel indicatoren en checklists dat de werkdruk hierdoor onnodig hoog wordt. Het doel moet zijn om de kwaliteit van de zorg te verbeteren zonder de administratieve druk verder te verhogen.”

Hij voegt eraan toe dat technologie kan helpen om de zorg efficiënter te maken, bijvoorbeeld door het gebruik van barcodesystemen om medicatiefouten te verminderen. “Door slim gebruik van technologie kunnen we de focus weer terugbrengen naar de patiënt.”

Nieuwe pandemie is een kwestie van tijd

Gommers waarschuwt dat de kans op een nieuwe pandemie door klimaatverandering toeneemt. “We zien dat de leefomgeving van dieren verandert, wat de kans op nieuwe virusuitbraken vergroot.” Hij wijst op de recente vogelgriepepidemieën en het risico dat virussen overspringen op mensen. “Het is niet de vraag óf, maar wanneer een nieuwe pandemie zal toeslaan,” zegt hij. “COVID heeft ons voorbereid, maar er zijn veel lessen te trekken over hoe we een volgende pandemie beter kunnen aanpakken.”

Rol van data en samenwerking

Een andere belangrijke stap is volgens Gommers het verbeteren van gegevensuitwisseling. “Als we alle gegevens over de gezondheid van een patiënt kunnen samenbrengen, krijgen artsen een vollediger beeld van de patiënt en kunnen we betere keuzes maken.” Hij legt uit dat het huidige systeem met losstaande databases samenwerking bemoeilijkt. “Een betere gegevensuitwisseling tussen zorginstanties kan de patiëntenzorg sterk verbeteren.”

Oproep tot samenwerking en maatschappelijke verantwoordelijkheid

Gommers sluit het interview met Zorgverzekeringwijzer.nl af met een oproep tot samenwerking en een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de zorg houdbaar te maken. “We staan voor grote uitdagingen, en alleen door samen te werken en moeilijke keuzes te maken, kunnen we de zorg toekomstbestendig maken.” Hij benadrukt dat artsen, patiënten, zorgverzekeraars en de overheid gezamenlijk moeten streven naar een betaalbaar en efficiënt zorgsysteem.